«Торатау» гәзите йөҙйәшәрҙәр төйәгендә - Йәнырыҫта

Ашнаҡсы, техник хеҙмәткәрҙәр Зөлфиә Хисмәтуллина, Әлфиә Латипова һәм Лилиә Мөхәмәтова тәүге әңгәмә селәребеҙ булды.

- Үҙебеҙҙә эш урыны булһа, йәштәр ситкә китмәҫ ине. Ауылыбыҙ шундай матур ерҙә урынлашҡан, йәш саҡта Себергә киткәндәр олоғайышып ҡайталар. Матур-матур йорттар төҙөйҙәр. Тик улар бит балалар һанын арттырмай, хәҙер ауылда донъя көткән иң йәш парҙарға 45-50 йәш, - тип күңелдәрендәге менән
уртаҡлаштылар.

Ул арала филиал етәксеһе, ремонт барған ерҙән айырылмаған Радик Мурясов та күренде.

- Үҙем 1982 йылда ошо мәктәпте тамамланым, ике класта 70-ләп уҡыусы инек. Уҡыусылар һаны тулмау арҡаһында мәктәптәр ябылыуы, беҙҙең кеүек филиалдарға әүерелеү республикала байтаҡ мәктәптәргә ҡағылды. Ә Йәнырыҫ өсөн был бигерәк тә ауыртҡан тема, сөнки әлеге көндә ауылдан автобус менән Петровский мәктәбенә 23 бала йөрөй, Көҙән мәктәп-интернатында 7-8 бала ятып уҡый. Ата-әсәләр ауылдың киләсәге хаҡында уйланып, балаларҙы ситкә ебәрмәһәк, әлбиттә, хәлдәр башҡасараҡ булыр ине,
- ти ул әсенеп. Киләһе йылға беренсе класҡа 6 бала килергә тейеш, берәй заман мәктәп гөрләп торорона барыбер ышаныс бар. Кисен ауыл спорт залынан уҡыусы балалар өҙөлмәй, баскетбол түңәрәген дә алып барам. Радик Бәҙғетдин улының ҡатыны, башланғыс кластар уҡытыусыһы Зөлхизә Ғәлиулла ҡыҙы ла бында эшләй. Төрлө кластағы алты баланы уҡытыу уның иңендә.

- Талаптар һәр мәктәптәге кеүек, өс кластың программаһын алып барырға тура килә тип, берәү ҙә ташлама яһамай. Балалар олимпиадаларҙа, төрлө конкурстарҙа ҡатнашып килә, - ти ошо мәктәптә 28 йыл эшләгән уҡытыусы. “Торатау” гәзите календарын ҙур бүләктәй ҡабул итеп, ихласлап фотоға төштө балалар. Араларында, беҙгә гәзит килә тип, ғорурланып әйткәндәре лә бар ине.

Эйе, “некомплект” проблемаһы (ред. бер класта кәмендә 7 уҡыусы булырға тейеш) ауыл ерендә эшләүсе уҡытыусыларға яҡшы таныш. Уҡытыусылыҡ стажына бер нисә йыл ғына тулмағас, ҡаланан эш эҙләргә мәжбүрҙәр бында ла булған. Ситтән килгән кеше күҙлегенән, шуны ғына әйтергә хаҡлыбыҙҙыр – бына тигән мәктәп барҙа утыҙлаған бала төрлө ергә һибелгән. Әллә замана үҙгәрештәре ауыл файҙаһына түгел, әллә мәктәп коллективы менән ата-әсәләрҙең бер һүҙле булыуы етмәгән. Ни тиһәң дә, мәктәпкә йоҙаҡ эленмәгән әлегә, ауыл осонда бар тирәне йәмләп, өмөтләндереп ултыра ул.

Ауыл халҡының олоғайыуын, демографик хәлдең ҡатмарлығын Йәнырыҫ ауыл Советы ауыл биләмәһе миҫалында ла аңлап була. Уҙған йыл бында 1 бала тыуып, 23 кеше мәрхүм булһа, бы-йыл хәлдәр бер ни тиклем яҡшыраҡ – 3 сабый донъяға килгән, үлеүселәр – 17. Ситтә эшләүселәр иҫәбе дөйөм республикалағы күрһәткестәр менән ауаздаш. Биләмәлә теркәлгән 72 кеше республика ҡалаларында эш тапҡан, вахтаға йөрөүселәр – 82 (2017 йылғы һандар). Их, Йәнырыҫта бер-бер артлы ҡалҡҡан күркәм йорттарҙа сабыйҙар тауышы яңғыраһа икән! Ҡағиҙә булараҡ, Себер гиҙеп, олоғайып ҡайтҡандар төҙөй шул уларҙы.

Малайға көнләшеп ҡуйҙыҡ хатта, ҡасан килһәң дә көтөп торған өләсәйең булыу, яугир ҡарт олатайыңды күрә алыу ниндәй бәхет!

Харис ағайҙың нурлы, йылмайып торған йөҙөн күреү беҙ – замандаштары өсөн дә ҙур бәхет. 1943 йылдың майында, 17 йәше саҡ тулырға тейеш егет хәрби хеҙмәткә китә. Беренсе Белоруссия фронты, 247-се Орлов дивизияһында рядовой Шәрипов Украина, Белоруссия, Польшаны фашистарҙан азат итеүҙә ҡатнаша. Ирекһеҙҙән, эх, ағай, күңелеңде әрнетеп, бөгөн был илдәр сәйәсәтен аңғарып етмәүең күпкә яҡшы, тип уйлап ҡуяһың. Висла йылғаһын кисеп, Германияға яҡынайғандан-яҡынаялар. 1944 йылдың авгусында 18 йәшлек егет ҡаты алыштар барғанда снаряд шартлауынан ҡаты яралана. Снаряд соҡорона шыуышып барып етә алғанын ғына хәтерләй. Аңына килгәндә инде икенсе көндөң иртәһе була. “Ҡырҙараҡ санитарканың ялан буйлап иҫәндәрҙе эҙләп йөрөүен күрә. Ә өндәшергә тауыш юҡ. Егет ниндәйҙер таяҡҡа каскаһын кейҙерә лә, уны күренерлек итеп күтәрергә тырыша. Кисәнән бирле эҙләнек, кәүҙәңде булһа ла табырға өмөтләндек, ти аҙаҡ яуҙаш дуҫтары. Күпмелер ваҡыттан олатайым кеүек яралыларҙы самолетта Ырымбур ҡалаһындағы госпиталгә оҙаталар. Уға 1945 йылдың майында тыуған ауылына Бөйөк Еңеү хәбәре менән бергә ҡайтырға яҙа”, - былары Харис ағайҙың ейәнсәре Лиана Шәрипованың “Үлемһеҙ полк” проектына һалған иҫтәлектәренән.

- Атай яраларынан ныҡ этләнде, һуғыштан һуң күпме ваҡыт үткән, мин йүгереп йөрөйөм, бала булһам да уның уң яҡ түшенең һарҡырап тороуын, әсәйемдең төрлөсә дауалап маташыуын хәтерләйем, - ти Наилә апай. – Ғүмере буйы колхозда ҡулынан килгән эш башҡарҙы, инвалидлығым бар, тип торманы. Ҡортсолоҡта, малсылыҡта эшләне. Туғай ауылы ҡыҙы Ғәлимә Ғәйнетдин ҡыҙы менән өйләнешеп, замана ауырлыҡтарына бирешмәй, бына тигән 7 бала үҫтергәндәр. Әле ветеранға 92 йәш. Ҡолағы ишетеп бармаһа ла, тормоштан ҡәнәғәт булыуы йөҙөнә яҙылған - балалары, ейәндәре йәнәшәлә, тыуған нигеҙҙә йорттар һалғандар, тыуған ергә хеҙмәт итәләр. Һаулыҡ һиңә, Харис ағай, ауылың ҡото, тотҡаһы булып йәшәй күр.

Нурия менән Ғәлиәхмәт Вәлиевтар - ауылдың иң оло кешеләре. Уларҙың хәлен белергә ингәс, сирләберәк торһа ла, йорт хужаһы ла тороп ултырҙы.

- Нурия инәйегеҙ менән бына ошо өйҙә 65 йыл ғүмер итәбеҙ, 7 бала тәрбиәләп үҫтерҙек, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, ике балабыҙ мәрхүм булды, - тип башланы ул һүҙен.

Ғәлиәхмәт бабай - ауылдың иң хөрмәтле кешеһе, һуғыш ветераны. Хеҙмәт юлын 12 йәштә башлай. 40 йыл буйы тыуған ауылында тракторсы, комбайнсы булып эшләй. Хаҡлы ялға сыҡҡас та, ҡорос атын ташламай. Үҙе эшләп алған тракторы менән ауылдаштарына утынын, бесәнен килтерә. 80 йәшенә тиклем ат аҫырай. Яҡты, йәш сырайлы, кәүҙәһен егеттәрсә тура тотоп йөрөгән Ғәлиәхмәт бабайға 92-не бирмәҫһең дә!

- Атай-әсәй янында булайыҡ тип, себер яҡтарынан ауылға күсеп ҡайттыҡ, атайым беҙгә өй күтәрешергә ярҙам итте, - тип һүҙгә ҡушылды ҡыҙҙары Наилә Зиләева. - Атай-әсәйем һаман ҡош-ҡорт аҫырай, күпләп ҡуян тота. Күберәк улар янында булырға тырышабыҙ. Кистәрен бергәләшеп гәзит-журнал уҡыйбыҙ. «Торатау»ҙан айырылғаныбыҙ юҡ.

Журналист кешенең танауы әллә ҡайҙан тәмле еҫте һиҙеп тора бит ул. Ҡурсаҡ һымаҡ ҡупшы йорт алдына килеп туҡтаныҡ.

Асыҡ йөҙлө, бик мөләйем, зәңгәр күҙле сибәр инәй ҡаршы алды. Танышабыҙ. Рәмзиә инәй йортонда байрам икән.

– Кейәүем Тәлғәт менән ҡыҙым Тәнзилә һуғымға башмаҡ алғайны, өйҙә тик ултырғансы миңә лә эш булды. Көнөнә әллә нисә тапҡыр һарайға сығып ашаттым. Бына шуны күршеләрем, балаларым менән һуйып, аш ашарға ғына йөрөй инек, - тип хәбәрен бер тынала һөйләп ташланы ул. - Юбилейымды үткәрергә тип 3 ҡаҙ ҙа һатып алып ҡуйҙым, Алла бирһә, 80 йәшемде ҡаршыларға әҙерләнәм, килегеҙ, - тип беҙҙе лә ҡунаҡҡа саҡырҙы. Ғүмере буйы был матур инәй (мин уға шундай исем дә ҡушырға өлгөрҙөм) мәктәптә йыйыштырыусы булып эшләгән. Донъя йөгөн ире Дәрүиш менән бергәләп тартҡандар. Бер үҙе ҡалғас, хәҙер күҙ терәп торғаны - балалары. Ана бит, ҡыҙҙары, улдары уның өсөн өҙөлөп тора, кейәүҙәренә лә үҙе “балаҡайҙарым”, тип кенә өндәшә. “Торатау” гәзите хеҙмәткәрҙәренә үҙенең рәхмәтен әйтеп ҡалырға тырышты инәйебеҙ.

- Гәзит килер көндө тәҙрәнән-тәҙрәгә йөрөйөм. Бер битен дә ҡалдырмай, уҡып барам. Йыл да ауылда иң тәүҙә гәзиткә мин яҙылам, - ти ул. Өҫтәл артына ултырғас, Рәмзиә инәйҙең күршеләре менән дә таныштыҡ. Бик алсаҡ кешеләр булып сыҡтылар. Фәнис менән Рәзилә Маннановтар тыуған ауылдарында 30 йыл бергә ғүмер кисерә икән. Рәзилә - социаль хеҙмәткәр, Фәнис ауылда тракторҙа эшләй.

– Нисек йәшәйһегеҙ ауылда, күңелһеҙ түгелме? - тигәс, һорауымдың урынһыҙ икәнен шунда уҡ аңланым.

- Бына тигән итеп йәшәйбеҙ, тормошобоҙ ҡала кешеләренән бер ҙә ҡалышмай, - ти Рәзилә. - Аҙбар тултырып мал тотабыҙ, баҡса тултырып йәшелсә-емеш үҫтерәбеҙ. Ике улыбыҙ ҙа, нефть университетын тамамлап, Стәрлетамаҡта үҙаллы донъя көтә. Бер ваҡытта ла ҡала тормошона ҡыҙыҡманыҡ.

Өҫтәлгә күҙ һалам. Һуғым һуйыу йолаһы шартына килтерелгән: ҙур тәрилкәләрҙә оло киҫәк ит, һурпаға һалып эсергә ҡорото, сәй янына төрлөләндерелеп бешерелгән бәлеш, ҡоймаҡтары. Ә иң мөһиме, һәр береһенең йөҙөндә тормоштан ҡәнәғәтлек тойғоһо. Бирһен Хоҙай!

- Бер килгәс, ауылдың иң хөрмәтле кешеһе Зәкәриә бабайыңдарға ла һуғылып сығығыҙ инде, “Торатау”ҙар килеүен улар ҙа белә, көтөп тораларҙыр, - тигәнде ишеткәс, Ҡыяуыҡ ауылы буйлап артабан киттек.