Йөрәк менән шаярмайҙар

Инфаркт бөгөн йәштәрҙе лә аямай. Был сирҙән һаҡланыу сараһы бармы? Уны булдырмау өсөн нимә эшләргә? Ишембай үҙәк район дауаханаһының кардиология бүлегенән интенсив палата табип-кардиологы Зөлфиә Фәрит ҡыҙы ЙӘРМӨХӘМӘТОВА менән ошо турала әңгәмәләштек.

- Ысынлап та, инфаркт бөгөн йәшәрә. Экология, стрестар, дөрөҫ туҡланмау, аҙ хәрәкәт итеү, тәмәке тартыу – былар барыһы ла ошо сир барлыҡҡа килеүенә булышлыҡ итә. Эшкә яраҡлылар - 40-тан 60 йәшкә тиклемгеләр араһында был ауырыуҙың йышайыуы борсоуға һала. 40-ҡа ла етмәгән йәки унан саҡ ҡына артҡандарҙың киҫкен инфаркт менән дауаханаға эләгеүе хәҙер ят күренеш түгел. Ә бына ныҡ оло йәштәгеләрҙә был ауырыу бик күҙәтелмәй ҙә. Мәҫәлән, 90 йәшлек инәйҙәрҙең ЭКГ һөҙөмтәһе яҡшы булыуы мөмкин, ә 25-30 йәшлектәрҙә тайпылыш килеп сыға. Йәштәр ваҡытында дауаланмаһа, 35-40-та уларҙы инфаркт аяҡтан йығыуы ихтимал. Холестериндың юғары булыуы ла хәүефләндерергә тейеш. Сөнки ул осраҡта, атеросклероз барлыҡҡа килә, ул ҡан тамырҙарын тарайта һәм стенокардия үҫешә. Стенокардияны дауаламау ҙа шулай уҡ инфарктҡа илтә. Шуға ярты йылға бер тапҡыр мотлаҡ ЭКГ үтергә кәрәк һәм уның һөҙөмтәһен һаҡлау яҡшы. Сөнки аҙаҡ дауаханаға эләгергә тура килһә, беҙгә ул сағыштырыу өсөн кәрәк буласаҡ.

- Күкрәк артында көслө ауыртыу барлыҡҡа килә. Уның арҡаға, һул ҡулға, хатта аҫҡы яңаҡ һөйәгенә биреүе мөмкин. Ауыртыу 15 минуттан артып китә, нитроглицерин ярҙам итмәй, һыҙлау баҫылмай - ошондай билдә күҙәтелә икән, кисекмәҫтән ашығыс ярҙам саҡыртырға кәрәк. Үтер тип түҙергә түгел, сөнки йөрәк менән шаярмайҙар. Был ваҡытта тәүге 3-4 сәғәт бигерәк тә хәүефле. Ауырыуҙар клиник үлем хәлендә килтерелеп, дефибриляция һәм реанимация сараларын уҙғарғандан һуң, терелтеп алған осраҡтар ҙа аҙ түгел. Ныҡ һуңлап килтерелгән ваҡытта медицина көсһөҙ. Был йәһәттән бигерәк тә ир-егеттәр үҙҙәренең һаулығына иғтибар итеп бармай, аҙаҡҡаса түҙеп йөрөй. Йәп-йәш кенә ир-егеттәрҙең донъя менән хушлашыуы бик үкенесле. Ваҡытында килһәләр, күңелһеҙ осраҡтар булмаҫ ине. Инфаркттың билдәләре булмауы ла мөмкин. Мәҫәлән, ҡайһы ваҡытта инфарктты медосмотр, диспансеризация мәлендә ЭКГ эшләгәндә асыҡлайҙар. Был осраҡта медсестра шунда уҡ табипты саҡыра, ауырыуҙы урынынан торғоҙмайҙар, ашығыс ярҙам саҡыртып, носилка менән йәһәтләп кардиология бүлегенә килтерәләр. Шуға ла сирҙе иҫкәртеү өсөн медицина тикшереүе уҙғарыу, ЭКГ эшләтеп тороу кәрәк. Һәм тағы ла бер мөһим кәңәш - табип тәғәйенләгән дарыуҙарҙы ғына эсергә. Кемдәндер ишетеп, йә берәй танышының уға нисек ярҙам итеүенә ҡарап контролһеҙ дарыу эсергә ярамай. Сөнки бер үк дарыу кемгәлер килешә, кемгәлер юҡ. Шуға анализдарға, тикшереүҙәргә ҡарап, һәр кемгә табип үҙенә кәрәкле дауалау тәғәйенләй.

Ҡан баҫымы ла етди ҡараш талап итә. Дауаханала ауырыу кешенең ҡан баҫымын көйләп, нормаға килтереп ҡайтарып ебәрәбеҙ. Өйҙә йыш ҡына табиптарҙың әйткәнен оноталар, әйтелгәндәр үтәлмәй һәм бер аҙҙан беҙгә йәнә килеп эләгәләр. Шуға табип әйткәндәргә һәр ваҡыт ҡолаҡ һалырға, тыңларға кәрәк. Юғары ҡан баҫымы төрлө өҙлөгөүҙәргә килтерә – инсульт, танауҙан ҡан ағыуы ихтимал. Шуны билдәләргә кәрәк, элек ҡан баҫымы 200 тирәһенә күтәрелгәндә генә инсульт булыуы мөмкин тиһәләр, хәҙер ҡан баҫымы, мәҫәлән, 150/90 йәки 160/100 булғанда ла инсульт һуғыуы мөмкин.

- Хәрәкәт итергә кәрәк. Хәҙер машинала ултырып йөрөргә күнекһәк тә, хәрәкәт тураһында онотмайыҡ. Бассейнға йөрөгөҙ, сәләмәт тормош алып барығыҙ. Туҡланыуға ла иғтибар бирегеҙ. Ҡан баҫымы юғары кешеләргә ҡыҙҙырылған, тоҙланған, ыҫланған ризыҡтар менән мауығырға кәңәш ителмәй. Күрәгә, йөҙөм кеүек емештәр йөрәккә файҙалы, улар калийға бай. Элекке кешеләр ҡабығы менән бешкән бәрәңге ашағандар, ошондай тәбиғи ризыҡтарға өҫтөнлөк бирергә кәрәк.

- Йылына уртаса 100-ләп кеше беҙҙең бүлек аша үтә. Беҙ үҙебеҙҙә генә дауалап ҡалмайбыҙ. Стәрлетамаҡ ҡалаһындағы 3-сө төбәк ҡан-тамырҙары үҙәге менән тығыҙ бәйләнештә эшләйбеҙ. Киҫкен инфаркт сирлеләрҙе унда йүнәлтәбеҙ. Шулай уҡ хәлдәре бер аҙ тотороҡланған ауырыуҙарҙы Республика кардиология үҙәгенә оҙатабыҙ.

Йөрәгегеҙҙе йәштән һаҡлағыҙ, инфарктҡа алып барып еткермәгеҙ, тип әйтер инем гәзит уҡыусыларға. Сөнки һаулыҡтың ҡәҙерен уны юғалтҡас аңлайбыҙ. Ләкин кире ҡайтарыуҙары бик ҡыйын.