Изгебеҙҙең рухын шатландырайыҡ

Этҡол ауылы зыяратында арҙаҡлы дин әһеле, изге әүлиә Мәхмүт ишан (1801-1862) ерләнгән. Уның тураһында иҫтәлектәр бик күп һаҡланмаған. Шулай ҙа, Этҡол ауылының әүлиәһе хаҡында ауыл халҡы бер нисә мөғжизәһен телдән телгә һөйләй, “Башҡортостан әүлиәләр иле” китабында Хәйруллин Зиннәт ағайҙың мәҡәләһе бар. 2003 йылда “Башҡортостан” гәзитендә “Тетрәнеүҙәр һәм өмөттәр аша” мәҡәләһендә ауылдашыбыҙ, экономика фәндәре кандидаты Ғ.И. Якупов Мәхмүт ишан тураһында яҙып китә. Әле лә уның ҡәбере дауалау сифаттарына эйә икәнлеген беләбеҙ һәм ел-дауыл ғәрәсәттәренән ауылды изге затыбыҙ һаҡлай тип ышанабыҙ.

Мәхмүт ишандың ҡәбере яңынан тергеҙеүгә мохтаж ине. Сөнки дауа сифатында тупрағы алынып кәмегән, таштары тарала башлаған. Мәхмүт ишандың ейәнсәре Ләлә апай Рамазан айында мәсеткә Төркиәнән килгән дин әһеле Коран Хәфиз Хәсән Оздерирға, Өфөнән килгән дин әһелдәренә “Мәхмүт ишандың ҡәберен тергеҙһәк яраймы?” - тигән һорау бирҙе. Улар был эштең бик изге, сауаплы икәнлеген әйтеп, уйлаған эштәрҙең уң булыуын теләп ҡайтып киттеләр.

Шул маҡсатты тормошҡа ашырырға ниәтләп, Мәхмүт ишандың вариҫтары - Мәхмүтовтар, Үмәрбаевтар, Баһауетдиновтар, ауылдашыбыҙ Нәбиуллин Хәмит ошо эшкә тотондо. Әүлиәнең ҡәберенә ер килтерелде, таштарын яңынан цементлы иҙмә менән һалдылар. Ошо эштәр барышын күрергә Өфөнән Мәхмүт ишандың бишенсе быуын ейәнсәре, башҡорт Вангаһы – Мәликә апай ҙа килде. Был изге эште башҡарғанда ишаныбыҙ рухына Этҡол ауылы имам хатибы Шәрәфетдин мулла һәм Мәликә апай аят уҡынылар. Шуны ла әйтеп китергә кәрәк, ҡәберҙе тергеҙеү эшендә ҡатнашҡандар ҙа мөғжизәгә юлыға. Бик ҙур, ауыр ташты урынынанда ҡуҙғата алмай торған саҡта, ул бер нисә өлөшкә таралып китә. Был әүлиәбеҙ үҙе фатиха бирә, эшебеҙҙең изге икәнлеген иҫбатлай, тинеләр.

Мәхмүт ишандың ҡәберен тергеҙеп бөткәндән һуң, улы – Шакир хажиҙың ҡәберенең таштары ла яңынан тәртипләнде, ер өҫтәп һалынды, яңы таҡтаташ ултыртылды. Бөтә эштәрҙең әйҙәүсеһе, ойоштороусыһы, эшселәрҙе йылы аш менән һыйлаусы Ләлә апай булды.

Ҡорбан байрамының иртәгәһенә Этҡол ауылы мәсетенә Мәхмүт ишандың вариҫтары, шул эштәрҙе атҡарып сығарған ауылдаштар йыйылды. Бында улар әүлиәбеҙ рухына бағышлап ҡоръән аят уҡынылар, салынған ҡорбан ашынан ауыҙ иттеләр. Был күркәм сараға Мәхмүт ишандың Салауат ҡалаһында йәшәүсе бүләсәһе Мөкәрәмә инәй, шулай уҡ Ҡырмыҫҡалы районынан, Салауат ҡалаһынан, Смаҡайҙан килгән вариҫтар бар ине. Ләлә апай ошо эштәрҙе башҡарып сығырға ҡул – көс ярҙамы менән дә, матди яҡтанда ярҙам иткәндәргә лә оло рәхмәтен белдерҙе. Ә Мәликә апайҙың һүҙҙәре буйынса, Мәхмүт ишан донъя күләмендә танылыу табасаҡ, уның күрһәткән изгелектәрен халыҡ беләсәк.