Был исемгә ҡала һуғыш йылдарында халыҡтың фиҙаҡәр хеҙмәте һәм Тыуған илгә һөйөүе менән лайыҡ булды. Уға мәктәпкә барыу урынына нефть эшкәртеү заводына эшкә ашыҡҡандар, ҡулдары менән нефть менән эшелондар өсөн тимер юлдарҙы таҙартҡандар, һуғыш яландарынан һуң яңы нефть ятҡылыҡтарын эшкәртеүгә киткәндәр - барыһы ла лайыҡ.
Ишембайҙар бөтә республика менән бергә шатлана, ә беҙ ҡаһарман яҡташтарыбыҙ тураһында тарих һаҡлаған ҡала халҡы менән аралаштыҡ.
Был исемгә ҡала һуғыш йылдарында халыҡтың фиҙаҡәр хеҙмәте һәм Тыуған илгә һөйөүе менән лайыҡ булды. Уға мәктәпкә барыу урынына нефть эшкәртеү заводына эшкә ашыҡҡандар, ҡулдары менән нефть менән эшелондар өсөн тимер юлдарҙы таҙартҡандар, һуғыш яландарынан һуң яңы нефть ятҡылыҡтарын эшкәртеүгә киткәндәр - барыһы ла лайыҡ.
Ишембайҙар бөтә республика менән бергә шатлана, ә беҙ ҡаһарман яҡташтарыбыҙ тураһында тарих һаҡлаған ҡала халҡы менән аралаштыҡ.
Мәктәп эскәмйәһенән заводҡа
Тыл хеҙмәтсәне Сулпан Хөсәйен ҡыҙы Мирхәйҙәроваға 98 йәш. Ул һуғыш башланыуын, атаһының һәм өлкән ағаһының фронтҡа китеүен хәтерләй. Ғаиләлә икенсе бала булған Сулпандан һуң тағы ла алты бала үҫә. Ҙур ғаиләгә ашарға бешерергә, кейемдәрен йыуырға, тегергә кәрәк була. Ҡыҙҙың бала сағы бик тиҙ тамамлана: 1943 йылда, туғыҙынсы кластан һуң, Сулпан 411-се нефть эшкәртеү заводына эшкә килә.
Һуғыш ваҡытында завод оборонаға эшләй, һәр өсөнсө танк һәм самолетҡа Ишембайҙың “ҡара алтыны” һалыныуын барыһы ла белә. Өҫтәүенә, ул “Молотов коктейле” өсөн яғыулыҡ ҡатнашмаһы сығарған берҙән-бер предприятие була. Эшкә мәктәп уҡыусылары ла йәлеп ителә.
- Әсәйем лаборант булып эшләй, параллель рәүештә киске мәктәпте тамамлай. Һуғыштан һуң нефть институтында уҡый, һуңынан заводҡа эшкә ҡайта, хаҡлы ялға киткәнсе шунда эшләне, - тип хәтерләй тыл хеҙмәтсәненең ҡыҙы Фира Мусина. - Бөгөн әсәйем һау-сәләмәт. Ә мин уның илебеҙҙең еңеүенә, ҡаланың был маҡтаулы исемде алыуына ҡағылышы булыуы менән ғорурланам. Миңә илдең төрлө мөйөштәренән бик күп дуҫтар һәм туғандар шылтырата, улар ҙа был әсәйебеҙ кеүек ябай кешеләрҙең ҡаҙанышы тип иҫәпләй.
Эшелондар туҡталырға тейеш түгел
Ишембай районының почетлы гражданы, Рәсәй Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре Юнир Ғәзизовҡа һуғыш башланғанда биш йәш була. Бәләкәй булыуына ҡарамаҫтан, ул фронтҡа ярҙам итергә кәрәклеген аңлай. Беренсе кластан бөтә малайҙар һәм ҡыҙҙар башаҡ, көнбағыш йыялар, бесән әҙерләйҙәр. Ә бишенсе-алтынсы класс уҡыусылары хатта нефть промыслаларында ярҙам итәләр: аттарҙа торбалар һәм ҡорамалдар ташыйҙар.
- Нефть эшелондары Өфө яғына ике сәғәт һайын китә торғайны, - тип хәтерләй Юнир Фәйез улы. - Ә ҡышын ул саҡта ҡаты һыуыҡтар тора: һыуыҡтар -40 градусҡа тиклем етә, тимер юлдар ҡар менән ҡаплана. Уларҙы таҙартыу өсөн бөтә халыҡ сыға, көндөҙ ҙә, төндә лә эшләйҙәр, сөнки эште туҡтатырға ярамағанлығын барыһы ла белә.
Ғәзизовтарҙың ҙур ғаиләһе һуғыш йылдарында ауырлыҡта көн күрә. Ғаилә башлығы Фәйез Абдрахман улы фронтта була, һуғыштан ҡайтҡас та ул 411-се нефть эшкәртеү заводына экспедитор булып эшкә урынлаша.
Ул йылдар Ишембайҙың почетлы гражданы Юнир Ғәзизовтың һәр саҡ хәтерендә, тап шуның өсөн дә Ишембай ҡалаһына лайыҡлы исем биреү тураһында үтенес менән мөрәжәғәт итеүселәрҙең береһе лә ул була.
- Беҙҙең ҡала халҡының һәр береһе еңеүҙе яҡынайтыу өсөн көс һалды. Ишембайҙар 4,5 тонна нефть сығарҙы, фронтҡа снарядтар өсөн биш миллион деталь ебәрҙе, танкты үҙ аҡсаларына һатып алды, - тип һөйләй Юнир Фәйез улы. – Һуғыш йылдарында Ишембайҙың “ҡара алтыны” хәл иткес роль уйнай. Бензин һәм нефть булмаһа, беҙ был һуғышта еңмәҫ инек. “Хеҙмәт ҡаһарманлығы ҡалаһы” исеме, ниһайәт, Ишембайға бирелеүенә бик шатмын.
Гимнастерканы робаға алмаштыра
Һуғыштан һуң нефть промыслаларына ир-егеттәр ҡайта башлай.
Фәрихә Ҡорбан ҡыҙы Садиҡова хәтерләүенсә, уның атаһы Хисмәтуллин Ҡорбан Әхмәт улы Берлинғаса барып етә, һуңынан тағы ла ике йыл хеҙмәт итә. Һуғыш ветераны 1947 йылда ғына тыуған яғына ҡайта. Ҡайтҡас та Кинйәбулат нефть ятҡылығындағы быраулау контораһына быраулаусы булып эшкә урынлаша. Атаһының бригадаһы разведкалау менән шөғөлләнә шуға ла төрлө ергә күсенәләр.
- Беҙ ғаиләбеҙ менән күсенә инек, һыйырҙы ла һәр ваҡыт үҙебеҙ менән йөрөттөк, - тип хәтерләй ветерандың ҡыҙы Фәрихә Ҡорбан ҡыҙы. - Бик берҙәм йәшәнек, икмәк менән дә бүлештек, ҡайғылар ҙа уртаҡ булды. Атайым ошо бригадала эшләгән йылдарҙа Архангель, Стәрлебаш, Дәүләкән һәм Бишбүләк райондарында йәшәнек. 1955 йылда Ишембайға ҡайттыҡ.
Ишембайҙың “Хеҙмәт ҡаһарманлыҡы ҡалаһы” исемен алыуы тураһындағы хәбәр миндә ғорурланыу тойғоһо уятты. Ата-бабаларыбыҙ үҙ хеҙмәте менән уға лайыҡ. Ҡағыҙҙа танылыуҙан тыш, ҡаланың үҫеүен теләйбеҙ, уның башында тороусыларҙың барыһы ла ошоға ынтылды.
Ирина Вахонина һәм автор фотолары. (Сулпан Мирхәйҙәрова Еңеү парадында, Юнир Ғәзизов тарихи күргәҙмәне асыу тантанаһында) һәм респонденттың архивынан (Ҡорбан Хисмәтуллиндың фронт фотоһы)
Мәктәп эскәмйәһенән заводҡа
Тыл хеҙмәтсәне Сулпан Хөсәйен ҡыҙы Мирхәйҙәроваға 98 йәш. Ул һуғыш башланыуын, атаһының һәм өлкән ағаһының фронтҡа китеүен хәтерләй. Ғаиләлә икенсе бала булған Сулпандан һуң тағы ла алты бала үҫә. Ҙур ғаиләгә ашарға бешерергә, кейемдәрен йыуырға, тегергә кәрәк була. Ҡыҙҙың бала сағы бик тиҙ тамамлана: 1943 йылда, туғыҙынсы кластан һуң, Сулпан 411-се нефть эшкәртеү заводына эшкә килә.
Һуғыш ваҡытында завод оборонаға эшләй, һәр өсөнсө танк һәм самолетҡа Ишембайҙың “ҡара алтыны” һалыныуын барыһы ла белә. Өҫтәүенә, ул “Молотов коктейле” өсөн яғыулыҡ ҡатнашмаһы сығарған берҙән-бер предприятие була. Эшкә мәктәп уҡыусылары ла йәлеп ителә.
- Әсәйем лаборант булып эшләй, параллель рәүештә киске мәктәпте тамамлай. Һуғыштан һуң нефть институтында уҡый, һуңынан заводҡа эшкә ҡайта, хаҡлы ялға киткәнсе шунда эшләне, - тип хәтерләй тыл хеҙмәтсәненең ҡыҙы Фира Мусина. - Бөгөн әсәйем һау-сәләмәт. Ә мин уның илебеҙҙең еңеүенә, ҡаланың был маҡтаулы исемде алыуына ҡағылышы булыуы менән ғорурланам. Миңә илдең төрлө мөйөштәренән бик күп дуҫтар һәм туғандар шылтырата, улар ҙа был әсәйебеҙ кеүек ябай кешеләрҙең ҡаҙанышы тип иҫәпләй.
Эшелондар туҡталырға тейеш түгел
Ишембай районының почетлы гражданы, Рәсәй Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре Юнир Ғәзизовҡа һуғыш башланғанда биш йәш була. Бәләкәй булыуына ҡарамаҫтан, ул фронтҡа ярҙам итергә кәрәклеген аңлай. Беренсе кластан бөтә малайҙар һәм ҡыҙҙар башаҡ, көнбағыш йыялар, бесән әҙерләйҙәр. Ә бишенсе-алтынсы класс уҡыусылары хатта нефть промыслаларында ярҙам итәләр: аттарҙа торбалар һәм ҡорамалдар ташыйҙар.
- Нефть эшелондары Өфө яғына ике сәғәт һайын китә торғайны, - тип хәтерләй Юнир Фәйез улы. - Ә ҡышын ул саҡта ҡаты һыуыҡтар тора: һыуыҡтар -40 градусҡа тиклем етә, тимер юлдар ҡар менән ҡаплана. Уларҙы таҙартыу өсөн бөтә халыҡ сыға, көндөҙ ҙә, төндә лә эшләйҙәр, сөнки эште туҡтатырға ярамағанлығын барыһы ла белә.
Ғәзизовтарҙың ҙур ғаиләһе һуғыш йылдарында ауырлыҡта көн күрә. Ғаилә башлығы Фәйез Абдрахман улы фронтта була, һуғыштан ҡайтҡас та ул 411-се нефть эшкәртеү заводына экспедитор булып эшкә урынлаша.
Ул йылдар Ишембайҙың почетлы гражданы Юнир Ғәзизовтың һәр саҡ хәтерендә, тап шуның өсөн дә Ишембай ҡалаһына лайыҡлы исем биреү тураһында үтенес менән мөрәжәғәт итеүселәрҙең береһе лә ул була.
- Беҙҙең ҡала халҡының һәр береһе еңеүҙе яҡынайтыу өсөн көс һалды. Ишембайҙар 4,5 тонна нефть сығарҙы, фронтҡа снарядтар өсөн биш миллион деталь ебәрҙе, танкты үҙ аҡсаларына һатып алды, - тип һөйләй Юнир Фәйез улы. – Һуғыш йылдарында Ишембайҙың “ҡара алтыны” хәл иткес роль уйнай. Бензин һәм нефть булмаһа, беҙ был һуғышта еңмәҫ инек. “Хеҙмәт ҡаһарманлығы ҡалаһы” исеме, ниһайәт, Ишембайға бирелеүенә бик шатмын.